Әмирхан Еникинең “Матурлык” хикәясеннән өзек “…Юл буе безне тургайлар сайравы озатып барды. Гүя менә төпсез нурлы аяз күктән өстебезгә сихри бер моң тибрәнеп-чыңлап, өзлексез явып торды. Ә беләсезме, тургай сайравының сихере нәрсәдә?.. Иң элек, сынаганыгыз бардыр, тургай сайраганда җир өстенә җиңелчә генә уйчан-моңсу бер тынлык җәелә. Әйтерсең барлык табигать, барлык җан иясе, әдипләр әйткәнчә, сөкүт…

Өстәл түренә куелган тәмле бәлеш гаиләне дуслаштыра, берләштерә. Мөгаен, һәрбер кешенең дә әнисе пешергән, яраткан ризыгы бардыр. Минем әниемнең бәлеше авызда эреп, җанга рәхәт бирә торган. Әниемә карап мин дә бәлеш салырга өйрәндем. Дөресен әйткәндә, искиткеч тәмле килеп чыга. Әлеге рецепт белән бик рәхәтләнеп уртаклашам. Сез дә тәмле бәлеш салып сыйланыгыз, дусларым!  Әзер бәлешнең авырлыгы…

Татар халык ашларын халыкның  иҗатына бәйле дип әйтү ялгыш булмас. Ул – халыкның яшәү тарихы дәверендә формалашкан үзенә хас бер сыйфаты. Милли ризыкларның рецептларына төптәнрәк күз салсаң, халыкның яшәү рәвеше, урыны, көнкүреш гадәтләре турында белергә була.  Татар халык ашлары нигезендә өч төп ингредиент бар: камыр, бәрәңге һәм ит. Хәзерге заманның дөрес туклану стандартларыннан аерыла, билгеле….

Тормыш  якты, зирәк, кызыксынучан һәм өлгер кешеләргә генә үзенең бар якларын – матурлыгын ача. Тик никадәр генә файдалы булмасын, төрле яклап әйләндереп алган күпсанлы мәгълүмат чыганаклары кешенең шактый гына энергиясен ала. Каядыр ашыгу, кабалану кебек дөнья чиренә исә негатив яңалыклар да өстәлде. Шуңа да бүгенге көндә кешегә үз тынычлыгын саклау җиңел бирелми. Тормыш артыннан куып…

Сәламәт, шат күңелле. Бу ике төшенчә бер-берсеннән аерылгысыз. Сәламәтлек шат һәм көр күңеллелектән, оптимизмнан башка була алмый кебек, һәм бу чыннан да шулай. Физик һәм психик сәламәтлек арасындагы бәйләнеш балаларда аеруча ачык күренә. Сәламәт балага күз салыгыз. Аңарда тирә-юнендәге һәр нәрсәгә йотылып караучан янып торган күзләр, ул көлә, уйнарга, йөгерергә, күңел ачарга атлыгып тора. Күңел күтәренкелеге,…

Күңел матурлыгы һәм тышкы матурлык. Идеаль гармония. Олыгая-олыгая бу матурлык кимеми, киресенчә, арта бара. Кайсы хатын-кыз бу турыда хыялланмас та, ак көнләшү белән көнләшмәс икән?!.. (Фирдәвес Хайруллина) “Матурлык- дөньяны коткарыр !”- дип язган бөек рус язучысы Федор Михайлович Достоевский. Ә нәрсә соң ул матурлык? Матурлык — ул бик тирән мәгънәне ала торган илаһи сүз.  Һәр…

Тормыш  якты, зирәк, тыныч, сабыр, кызыксынучан һәм өлгер кешеләргә генә үзенең бар якларын – матурлыгын ача. Тик никадәр генә файдалы булмасын, төрле яклап әйләндереп алган күпсанлы мәгълүмат чыганаклары кешенең шактый гына энергиясен ала. Каядыр ашыгу, кабалану кебек дөнья чиренә исә бүгенге көндә негатив яңалыклар да өстәлде. Шуңа да бүгенге көндә кешегә үз тынычлыгын саклау җиңел…

Иртәнге сәгатьләрне ныграк ярата башладым. Тынычлык һәм мин. Дөнья һәм мин. Берәү дә комачауламый. Телисең икән – табигатьне күзәт, яңа көнгә максат-теләкләреңне телә. Сәламәтлекне кайгыртып, күнегүләр ясап алырга да була. Яраткан китабыңны күптән кулга алганың юкмы? Иртәнге як – моның өчен иң кулай вакыт. Күңелеңдә инде күптән догалар өйрәнергә дигән теләк йөридер бәлки? Нәкъ менә…

Хәзерге вакытта тормышыбыз төрле яңалыкларга, кызыклы мәгълүматларга һәм файдалы белемнәргә бик бай. Соңгы елларда шәхсән минем үземә кеше тормышында беренче чиратта әһәмият бирелергә тиешле өстенлекле – приоритетлы өлкәләрне билгеләү турында күп укырга туры килде. Без эчке сиземләвебез белән тоеп, элек тә яшәвебезне шулай оештырганбыз анысы. Бу күренешнең исә үзенә бер төрле исеме дә бар икән,…

20нче гасырда туып, бераз ул чор тормышында яшәгән кешеләр алар төрле дәверләрне – узган гасыр белән яңа гасырны бәйләп торучы буын. Эшкә җаваплы карарга, алынган хезмәтендә янып эшләргә, дусларның кадерен белергә өйрәнгән әлеге буын кешеләренең хатирәләре дә күп. Шуңа күрә дә яшьләргә аңлашырлык итеп, үз тәҗрибәбезне җиткерә алсак, алар өчен бу әйтеп бетергесез зур хәзинә…

Тормыш сикәлтәләрен үткәндә сынаулардан арып, үзеңнең зарыңны түгәргә була…  Яки инде авырлыкларга башка яктан карап, аларны җиңү юнәлешендә үз юлларың белән бүлешеп, кешегә кечкенә генә булса да канатлар куярга була…. Соңгы берничә дистә елда кешеләрнең үзара аралашуында күпчелек очракта негатив хәбәрләр, каршылыклы сүзләр, зарлану өстенлек итә. Шуңа да кешеләр аралашканда, матбугатта, хәтта әдәби әсәрләрдә дә…

“Дөньяда теләсә нинди төчелек туйдыра, тик бер ихласлык кына туйдырмый. Чөнки ул – дөньяның үзе кебек, зәңгәр күк йөзе кебек, яшел чирәмнәр кебек табигый.” (Гариф Ахунов)        Ихласлык бүгенге көндә кешеләрдәге иң кирәкле һәм мөһим сыйфатларның берсе дип уйлыйм мин. Андый кешеләрнең ягымлы карашларыннан йөрәкләр җылынып, күңел тынычланып, тирә-як яктырып киткән кебек була. Тормыш сукмакларын…

Тормыш күзәтүләре Әйтерсең лә яшь вакытта Аллаһы Тәгалә кешеләргә ихлас мизгелләр бүләк итеп, бәхетнең нинди икәнлеген аңларга мөмкинлек бирә. Тик әлеге халәтне гомернең ахырына кадәр саклау юлларын гына аңлатмый. Ул юлларны кеше үзе эзләп таба алса гына, яше күпме булуга карамастан, гомеренең соңгы көннәренә кадәр ихлас мизгелләрдән  рәхәтлек табачак. “Бәхет – гаилә тормышында, әти-әниләрнең исән-сау…

“Тормышны үз кулларыңа алырга кирәк. Үзегез яраткан өлкәдә эшегезнең остасы булыгыз”. (Раил Гатауллин фикере) Гомер бик кыска. Ышанасызмы-юкмы, әмма бу – факт. Өлкән яшьтәге абый-апаларга сорау бирсәгез, алар: “Эх, тагын бераз яшәр идем, әле эшлисе эшләрем шулкадәр күп бу дөньяда, ник гомер шундый кыска икән?!” – дияр. “Улым (кызым), тормышның кадерен бел, тормыш үтә дә…

Бер генә уй да эзсез узмый… Яхшымы ул уйларың? Әллә, син уйларга теләмәсәң дә, күңелеңә кергән борчулы уйлармы алар?… Берсе дә эзсез узмас синең өчен. Алар сине я үстерә, я сиздерми генә түбәнгә алып төшә. Тиз булмас ул әлеге үзгәрешләр: синең ясаган адымнарың бик тә кечкенә булырга мөмкин. Син үзгәрешне сизмәссең дә. Дөнья мәшәкатьләре күп…

Һәр кешенең күңелендә телдән әйтергә кыймый торган якты хыяллары була. Хыялларның чынга ашуы бик күп шатлыклы мизгелләр бүләк итә һәм син яшәүнең ямен тулысынча аңлыйсың. Хыялларыбыз чынга аша башласын өчен нәрсә эшләргә соң? Иң мөһиме, аларны күңел дәфтәренә язып, теркәп кую. Чөнки бу уйларны тәртипкә китерергә, максатларны ачык күрергә ярдәм итә. Син хыялларың нигезендә үз…

Беленне, иң беренче чиратта, кайнар килеш ашарга кирәк. Яңа пешеп чыккан сыйларны табын уртасына куйганнан соң алтынсу матур беленнәр янына төрле эчлекләрне куярга да онытма! Әгәр инде өстәлгә тозлы кабымлыклар – балык филесын (кылчыклардан чистартылган!) куясың икән, аларны чәнечке куелган сай гына савытка салырга кирәк, ә уылдыкны – кашык куелган кечкенә генә бәллүр савытка. Һәр…

Өстәл артында үз-үзеңне тоту кагыйдәләрен хәтердә яңартсак,  яхшы булыр. Кайберәүләр әлеге мәкаләне укыгач, үзләре өчен  хәтта яңалык ачарлар. Татар хатын-кызлары элек-электән тыйнак, әдәпле һәм тәрбияле булганнар бит. Хәзер бу сыйфатлар, кызганыч, югала бара. Чын йөзебезне саклап калырга теләсәк, без – туташлар, ханымнар әбиләребез мирас итеп калгырган таләпләрне дөньяви этикет калыпларына салып, үз-үзебезне тәрбиялик. Өстәл арты…